نقش رسانه ملی در دیپلماسی رسانه ای اربعین
محمدمهدی مومنی ها
کنگره و اجتماع بزرگ اربعین یکی از نمادهای تمدن ساز عصر حاضر و بهترین فرصت برای نمایش حقانیت اسلام و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است که می‌توان آن را نماد دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی رسانه‌ای اسلام دانست.
بهره‌گیری از آیین عمیق مکتب عاشورا که از ملزومات تمدن سازی جهان پرمعنی تشیع است این پدیده تمدنی را در صدر اخبار و رویدادهای خبری جهان قرار داده است به شکلی که در برهه کنونی آیین پیاده‌روی اربعین به یکی از مهم‌ترین عناصر در جمع عناصر دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی رسانه‌ای مبدل کرده است.
جریان سلطه همواره سعی کرده با همه توان خود این اقتدار و همگرایی پرشکوه را ضعیف کرده و از انعکاس عظمت آن و از طرفی از انتشار پیام و محتوای دینی، ارزشی و انقلابی آن به هر شکل جلوگیری کند. از مصادیق بارز آن می‌توان به عدم پوشش و بیان حقیقت شکوه و عظمت همایش اربعین و همچنین ایجاد فتنه برای تخریب روابط دو ملت شریف و بافرهنگ ایران و عراق اشاره نمود.
نقش و وظیفه اصحاب فرهنگ و رسانه در تصویرسازی دقیق و شفاف از جلوه‌های ویژه این حرکت تاریخی و تمدنی بسیار حائز اهمیت است.
ارائه این تصویر روشن در غالب فیلم، عکس، مقالات، دل نوشته‌ها و آثار مکتوب رویداد جهانی اربعین را رقم می‌زند که جلوه‌های بی‌بدیلی از این حضور حماسی است.
فضای مجازی، زمینه مهم دیگری است که می‌تواند نقش‌آفرین باشد. همان‌طور که ایرانی‌ها بسیاری از اخبار خود از خارج کشور را از این طریق دریافت می‌کنند، مخاطب خارجی نیز از همین طریق مطلع می‌شود. بنابراین فعال شدن در این زمینه و راه‌اندازی پیج‌ها و کانال‌های متعدد در فضای مجازی می‌تواند بسیار راهگشا باشد و پیام جهان اسلام را به مخاطب خارجی برساند.
رسانه ملی در این روزها گزارش‌های متنوع و جذابی از مناطق مرزی و مسیرهای پیاده‌روی پخش می‌کند. اقدام بسیار ارزشمندی که باید بیش از این موردتوجه قرار گیرد بااین‌حال معاونت برون‌مرزی صداوسیما نقش بسیار مهم‌تری بر عهده دارد و باید فعال‌تر شده تا صدایش را به گوش مخاطبان بیرونی برساند.
رسانه ملی با انعکاس پرشور و اشتیاق مردم در برگزاری این همایش بزرگ و ارادت قلبی آنان نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و حماسه عاشورا ضمن بازگو کردن برکات و آثار فراوان معنوی فردی و اجتماعی آحاد مردم از برگزاری و حضور در این همایش و بیان شور و شوق در خدمت به زائران در بین مردم ایران و به‌ویژه مردم عزیز عراق و بیان جلوه‌های زیبای فرهنگ میزبانی و خدمت به زائران اباعبدا… الحسین(ع)، در تقویت هر چه بیشتر تفکر مردم محوری و ارتقای نقش مردم به‌ویژه نسل نوجوان و جوان در برگزاری این مناسبت دینی و ارزشی موثر خواهد بود.
بهره‌گیری از آیین عمیق مکتب عاشورا که از ملزومات تمدن سازی جهان پرمعنی تشیع است این پدیده تمدنی را در صدر اخبار و رویدادهای خبری جهان قرار داده است به شکلی که در برهه کنونی آیین پیاده‌روی اربعین به یکی از مهم‌ترین عناصر در جمع عناصر دیپلماسی فرهنگی مبدل کرده است.
کنگره و اجتماع بزرگ اربعین یکی از نمادهای تمدن ساز عصر حاضر و بهترین فرصت برای نمایش حقانیت اسلام و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام است که می‌توان آن را نماد دیپلماسی فرهنگی اسلام دانست.
دیپلماسی را می‌توان به فن ارائه تصویر درست و صحیح از خود برای دیگری و دیپلماسی فرهنگی را به استفاده از عناصر فرهنگی در ارائه تصویر صحیح از خود برای مردم جهان تعریف کرد. دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین عبارت است از استفاده از عناصر فرهنگی در ارائه تصویر صحیح از زیارت اربعین به مردم جهان. آیین پیاده‌روی زیارت اربعین یکی از نمادهای تمدن بزرگ اسلامی برای مسلمانان محسوب می‌شود.
در عرصه دیپلماسی عمومی، تعهدات برادرانه به همه‌ی مسلمانان جهان و تلاش برای تقویت وحدت اسلامی یکی از راهبردهای سیاست خارجی انقلابی است و در صورت اجرای صحیح، منجر به حل بخش مهمی از مشکلات جهان اسلام خواهد شد. امروز دیپلماسی عمومی، پشتیبان دیپلماسی رسمی کشورها بوده و یکی از مظاهر تعمیق و تقویت روابط دولت‌ها به شمار می‌رود.
حضور جمع کثیری از پیروان مذاهب اسلامی با نژادها ، رنگ‌ها و زبان‌های متفاوت و تجمع ایشان تحت شعار “حب الحسین یجمعنا” ؛ یعنی محبت امام حسین(ع) همه ما را جمع می‌کند، موید این است که اربعین در عرصه دیپلماسی عمومی، به یکی از منابع قدرت نرم مسلمانان برای تقویت وحدت اسلامی مبدل شده است. پیاده‌روی اربعین امروز منحصر به شیعه نیست بلکه بسیاری از اهل سنت و حتی تعدادی از غیرمسلمانان در آن شرکت می‌کنند.
بر اساس همین کلام شرکت‌کنندگان اجتماع بزرگ اربعین «حب الحسین، یجمعنا» آن را می‌توان به‌عنوان بهترین راه برای رسیدن به وحدت ارزیابی کرد. به راستی امام حسین(ع) می‌تواند اختلافات و تفرقهها را کنار بزند و محبت و وحدت را در دلها و قلوب شیعیان و علاقه‌مندان و عزاداران خود ایجاد و تقویت کند.این درس بزرگی است که ما باید در تمام طول سال از اربعین داشته باشیم.
استفاده از دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای از ملزومات تمدن سازی این پدیده تمدنی محسوب می‌گردد. معرفی مؤلفه‌های فرهنگ عاشورایی و بهره‌گیری از مؤلفه‌های آن برای همگرایی منطقه‌ای و جهانی، شناخت دقیق مخاطبان در سطح جهان تشیع، جهان اسلام و دیگر حوزه های فرهنگی جهان و افزایش سرمایه گذاری در حوزه فنّاوری های نوین ارتباطات و اطلاعات از مهم ترین راهبردهای دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین محسوب می‌گردد. در تحقق این مسیر علما ، متفکران، حکیمان و هنرمندان نقش محوری دارند.
در رابطه با سنت راهپیمائی اربعین که امروز با رویکرد تمدنی انقلاب اسلامی پیوند خورده، تولید مستمر فکر و راهکارهای عملی برای بهره برداری حداکثری، می بایست موردتوجه جدی نخبگان و صاحبنظران قرار گیرد.
اربعین و پیاده‌روی شکوهمند آن یکی از جلوه‌های دیپلماسی انقلابی است و در سایه آن، تقویت مناسبات رسمی ایران و عراق ممکن و مسیر اتحاد اسلامی و یکی از ملزومات ایجاد تمدن نوین اسلامی، هموار شده است.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برگرفته از اسلام و منبعث از اهداف و آرمان‌های انقلاب بوده و بر منافع بلندمدت و اصول و ارزش‌های آن استوار است. در عین حال رویکرد و راهکارهای دیپلماتیک در مقاطع مختلف باید در خدمت پیشبرد اصول سیاست خارجی باشد.
بهره‌گیری از پیاده‌روی اربعین به‌عنوان یک رخداد مهم و دارای ابعاد مذهبی و سیاسی، می‌تواند یک راهکار دیپلماتیک برای تحقق اهداف سیاست خارجی از جمله تحکیم روابط با همسایگان و ایجاد اتحاد و تفاهم میان مسلمانان باشد. دوستی و در هم تنیدگی توده های مردمی از کشورهای مختلف بخصوص از ایران و عراق ، نقش مهمی در پیشرفت اهداف سیاست خارجی این کشورها داشته باشد و به عنصری برای تامین منافع ملی مبدل شده است.
دیپلماسی اربعین می‌تواند با افزایش گفتگو میان علمای اسلام و روشنفکران متعهد مسلمان و آشنا کردن آنها با اقدامات نرم دشمنان اسلام شکل گیرد. نهادهای مسئول در این امر ، بایستی با محوریت اربعین، در مسیر اجرای دیپلماسی وحدت اسلامی، برای مذاکره با علمای جهان برنامه ریزی کنند.
پیاده‌روی اربعین یک گفتمان مشترک میان مسلمانان است که قادر است اختلافات را حول محبت اهل‌بیت(س) کاهش داده و به یافتن راهکارهای اجرائی برای مقابله با دشمنان اسلام منجر شود.
در عصر حاضر می بایست علاوه بر استفاده از ابعاد معنوی و روحانی راهپیمائی اربعین، به نقش تمدن ساز این رویکرد مهم نیز توجه کرد و با استفاده از این ظرفیت بسیار عظیم، کارهای بزرگی انجام داد. حمایت دستگاه‌های فعال بین المللی کشور می‌تواند در اِعمال این نوع دیپلماسی تسهیل کند.
یکی از بارزترین نقش پیاده‌روی اربعین، تقویت مناسبات رسمی ایران و عراق بوده که اشتراک‌های مختلفی برای همکاری دارند و نقطه عطف آن نماد وحدت دو ملت در راهپیمایی اربعین حسینی (ع) است.این مراسم هر ساله وحدت و دوستی دو ملت ایران و عراق را بیش از پیش نمایان می‌کند و جلوه‌ای از همزیستی برادرانه را به نمایش می‌گذارد.
ایجاد وحدت باید از قلب ها آغاز شود و وحدت صرفا شعاری و زبانی نباشد. قلب وقتی آمادگی داشته باشد می‌شود پیوند قلبی ، معنوی ، روحی و اخلاقی را محقق کرد.
در اربعین قلب ها آمادگی برای وحدت و انسجام وجود دارد و دو کشوری که زمانی درحالت جنگ با یکدیگر بودند در حال حاضر به‌عنوان مهمان و میزبان در ایام اربعین چقدر با یکدیگر روابط معنوی برقرار می‌کنند و شاهد هستیم که چگونه عراقی ها از زائرین امام حسین پذیرایی می‌کنند که همه اینها به برکت امام حسین و عشق نسبت به ایشان است.
بی تردید استفاده از راهپیمائی اربعین در عرصه دیپلماتیک و امضای اسناد همکاری در این زمینه ، روابط دو کشور را از دیگر روابط متمایز و اهمیت مناسبات فیمابین را دوچندان کرده است. قطعا ادامه این روند منافع تهران و بغداد را تامین و امید دشمنان را نسبت به اخلال در روابط این دو کشور خنثی می سازد.
حضور بیش از ۲۵۰۰ موکب دار و خادمان حسینی(ع) در ایران ، موید دوستی و مودت میان دو دولت و دو ملت بود که از چشم تیزبین تحلیلگران جهان نیز دور نماند.
اجتماع بزرگ اربعین به جهانیان نشان می دهد که اگر مسلمان ها با یکدیگر و در کنار یکدیگر قرار بگیرند می‌توانند قدرت بسیار عظیمی را ایجاد کنند و در صورت کنار گذاشتن سلایق شخصی و حزبی و گروهی خود می‌توانند همه زیر پرچم امام حسین به وحدت، قدرت و شوکت برسند.
برای تحقق این دیپلماسی فرهنگی می بایست علما، اندیشمندان ، دانشمندان وهنرمندان درخصوص اربعین با نگاهی تازه اقدام نمایند و در این باره با استفاده از تفکرات نظریه پردازان معتبر ی جریان‌سازی کنند تا گام هایی برای رشد و کمال معنوی مردم در این راهپیمایی بزرگ فراهم شود.
برای رسیدن به این اهداف باید با عقلانیت و استدلال و نظریه‌پردازی به این حرکت عظیم غنا بخشیم. محرم و عاشورا و اربعین باید هر سال ما را به سوی اخلاقیات و شخصیت والای امام حسین(ع) رشد و ارتقای معنوی دهند.
رسانه ملی با بهره‌گیری هوشمندانه و با برنامه از مواهب اربعین، می‌تواند به بهترین شکل و از طریق دیپلماسی راسانه ای، اسلام هراسی و شیعه هراسی و توطئه های مختلف دشمنان را خنثی نموده و با تولید محتوای مناسب ، هم افزایی و هماهنگی نظام مندی با مردم مسلمان لبنان، یمن، بحرین، پاکستان، هندوستان، شیعیان ساکن در اروپا، آفریقا، آسیا و نقاط دیگر جهان، فراهم نماید و قطعا برکات و خیرات این حرکت عظیم می‌تواند همه مردمان در گستره جهان اسلام را در برگیرد و صداوسیما از این طریق به بهترین شکل به رسالت خود عمل کرده است.